Profesor Josef Opatrný – muž, který učil Ameriku… i na HKS
✵ 19. 11. 1945, † 15. 4. 2025
S úctou a smutkem vzpomínáme na profesora Josefa Opatrného, který nás letos v dubnu opustil. Byl to člověk, který dokázal otevřít dveře do Latinské Ameriky, aniž bychom museli v pondělním dopoledni, kdy míval přednášky, opustit posluchárnu. Téměř dvě desetiletí byl jednou z nejvýraznějších osobností výuky areálových studií na našem oboru Hospodářská a kulturní studia. Nejen že k nám přinesl akademickou prestiž, ale i osobní kouzlo – ať už svým klidem, laskavostí, nebo tím, že i v zimě přicházel jen ve svetru, jako by ho mráz nemohl rozházet.
Když jsme se téměř před dvaceti lety domlouvali na spolupráci, věděli jsme, že získáváme jednoho z nejlepších amerikanistů v republice. Netušili jsme ale, že získáváme i skvělého kolegu, na kterého jsme se vždy těšili – studijně i lidsky. Vždy s nadhledem, vždy připravený si povídat – o Kubě, o Mexiku, o Guatemale, o indiánech, o skautingu, o životě. A že toho věděl hodně – toho si všimli i v zahraničí. Získal například Řád Isabely Katolické a Řád za občanské zásluhy od španělského krále, mexický Řád aztéckého orla, nebo české ocenění Gratias Agit za šíření dobrého jména ČR ve světě.
I přes vážné zdravotní potíže ještě připravoval reakreditaci oboru a doporučil za sebe svého nástupce. Věděl, kdy je čas odejít z výuky, ale my jsme nečekali, že tak brzy odejde i z tohoto světa. A přestože jsme jeho seminář stihli nahradit, jeho osobnost nahradit nelze. Jeho přítomnost zůstává zapsaná v paměti kolegů i v sešitech studentů. Ti teď s humorem i úctou vzpomínají: „Vy, kdo jste byli oslněni profesorem Opatrným, vytáhněte své zápisky – a vydejte se do Střední Ameriky. On už tam je. A možná tam právě řeší česko-kubánské vztahy.“
Děkujeme, pane profesore. Bylo nám ctí. A byla to jízda. S grácií a se světlem, které jen tak nezhasne.
Petr Kokaisl
Professor Josef Opatrný – the man who taught America… even at Economic and Cultural Studies programme
✵ 19 November 1945, † 15 April 2025
With respect and sorrow, we remember Professor Josef Opatrný, who passed away this April. He was a man who could open the door to Latin America without us ever having to leave the lecture hall – and often not even a Monday morning. For nearly two decades, he was one of the most distinguished figures in the teaching of Area Studies within our Economic and Cultural Studies programme. He brought not only academic prestige but also a certain personal charm – whether through his calm presence, his kindness, or the fact that even in winter he would arrive wearing nothing more than a jumper, as if the cold simply didn’t dare bother him.
When we first discussed collaborating with him nearly twenty years ago, we knew we were gaining one of the finest Americanists in the country. What we didn’t yet know was that we were also gaining a wonderful colleague, someone we always looked forward to seeing – both intellectually and personally. Always composed, always ready for conversation – about Cuba, Mexico, Guatemala, Native Americans, scouting, or life itself. And he knew a great deal – something recognised far beyond our borders. He was awarded the Order of Isabella the Catholic and the Order of Civil Merit by the King of Spain, the Aztec Eagle from the Mexican government, and the Czech Gratias Agit award for promoting the country’s good name abroad.
Despite serious health problems, he continued to work on the reaccreditation of the programme and nominated his successor. He knew when it was time to step back from teaching – but none of us expected him to leave this world so soon. And while we managed to find someone to take over his seminar, his presence could never be replaced. He remains etched in the memories of his colleagues and in the notebooks of generations of students. One of them wrote, with affection and a smile: “Those of you who were dazzled by Professor Opatrný in the course on Latin American Area Anthropology – dig out your notes and go discover Central America for yourselves. He’s already there. And he’s probably in the middle of discussing Czech-Cuban relations.”
Thank you, Professor. It was an honour. And what a journey it was – full of grace, and with a light that will not be easily extinguished.
El profesor Josef Opatrný – el hombre que enseñó América… también en los Estudios Económicos y Culturales
✵ 19 de noviembre de 1945, † 15 de abril de 2025
Con respeto y tristeza recordamos al profesor Josef Opatrný, quien nos dejó este mes de abril. Fue una persona capaz de abrirnos las puertas de América Latina sin que tuviéramos que salir del aula – y, en ocasiones, ni siquiera de una mañana de lunes. Durante casi dos décadas fue una de las figuras más destacadas en la enseñanza de los estudios de área dentro de nuestra carrera de Estudios Económicos y Culturales. No solo nos trajo prestigio académico, sino también un carisma personal – ya fuera por su serenidad, su amabilidad, o por aquel detalle característico de presentarse incluso en invierno con solo un jersey, como si el frío no lograra perturbarle.
Cuando hace casi veinte años comenzamos a hablar de colaborar con él, sabíamos que estábamos incorporando a uno de los mejores americanistas del país. Pero no sabíamos aún que también estábamos ganando a un colega excelente, a alguien con quien siempre era un placer encontrarse – tanto en lo académico como en lo humano. Siempre con ecuanimidad, siempre dispuesto a conversar – sobre Cuba, México, Guatemala, los pueblos indígenas, el escultismo o la vida misma. Y sabía mucho – tanto, que también lo reconocieron en el extranjero. Recibió, entre otros, la Orden de Isabel la Católica y la Orden del Mérito Civil del rey de España, la Orden del Águila Azteca del gobierno mexicano y el premio checo Gratias Agit por difundir el buen nombre de la República Checa en el mundo.
A pesar de sus graves problemas de salud, seguía trabajando en la reacreditación del programa y había recomendado a su sucesor. Sabía cuándo era el momento de retirarse de la docencia, pero no esperábamos que tan pronto se marchara también de este mundo. Y aunque logramos sustituir su seminario, su personalidad no puede ser reemplazada. Su presencia queda grabada en la memoria de sus colegas y en los cuadernos de generaciones de estudiantes. Hoy, ellos recuerdan con humor y afecto: “Los que fuisteis deslumbrados por el profesor Opatrný, sacad vuestros apuntes y lanzaos a descubrir Centroamérica por vuestra cuenta. Él ya está allí. Y quizá, en este mismo momento, esté hablando sobre las relaciones checo-cubanas.”
Gracias, profesor. Fue un honor. Y fue un viaje maravilloso – lleno de elegancia y con una luz que no se apagará fácilmente.